186 Rocznica Wybuchu Powstania Listopadowego

By admin 4 lata ago

Powstanie listopadowe wybuchło na fali europejskich ruchów rewolucyjnych, ale główną przyczyną była wewnętrzna sytuacja w Królestwie Polskim (łamanie konstytucji z 1815 przez cara, wielkiego księcia Konstantego i rząd Królestwa, ucisk podatkowy, niespełnienie obietnicy o połączeniu z ziemiami zaboru rosyjskiego, represje). Wybuch akcji zbrojnej został przyspieszony wskutek przygotowań cara do użycia armii Królestwa Polskiego przeciw rewolucjom francuskim i belgijskim

Powstanie, przygotowane przez spisek podchorążych pod wodzą porucznika P. Wysockiego, rozpoczęło się 29 listopada 1830 roku w Warszawie atakiem na Belweder (belwederczycy); zamach na wielkiego księcia Konstantego nie udał się. Generalicja polska sprzeciwiła się powstaniu, natomiast znaczna część wojska wzięła udział w walce; do zwycięstwa przyczynił się lud Warszawy, który zdobył Arsenał. Mimo sukcesu nie ustanowiono rządu i władzę objęła grupa konserwatywna (m.in. F.K. Lubecki-Drucki, A.J. Czartoryski, J.G. Chłopicki, M.G. Radziwiłł); 5 XII ogłosił się dyktatorem Chłopicki i kierownictwo powstania rozpoczęło zabiegi o ugodę z carem. Pod naciskiem opinii publicznej i lewicy powstańczej, organizowanej od 1 XII w Towarzystwie Patriotycznym, pod przywództwem J. Lelewela i M. Mochnackiego, żądającej zdecydowanej walki o niepodległość, sejm zebrany 18 XII uznał powstanie za narodowe, a 25 I 1831 pod wpływem manifestacji ludowej ku czci przywódców dekabrystów — zdetronizował Mikołaja I Romanowa. Na przełomie I i II 1831 sejm ustalił formy rządu: utrzymano monarchię konstytucyjną (wobec bezkrólewia władzę najwyższą sprawował sejm); władza wykonawcza należała do 5-osobowego Rządu Narodowego (prezes rządu — Czartoryski); znaczne kompetencje uzyskał wódz naczelny mianowany przez sejm (został nim książę Radziwiłł). Rosyjska ofensywa lutowa pod dowództwem feldmarszałka I.I. Dybicza została, po bitwach pod Stoczkiem i Wawrem, powstrzymana przez Chłopickiego na przedpolu Warszawy pod Grochowem (25 II). W myśl planu opracowanego przez szefa sztabu wojska polskiego, pułkownika I. Prądzyńskiego, armia polska, dowodzona (od 26 II) przez generała J.Z. Skrzyneckiego, przystąpiła do ofensywy; zwycięstwa pod Wawrem, Dębem Wielkim (31 III) i Iganiami (10 IV) nie zadecydowały o sukcesie; 26 V wojska polskie poniosły klęskę pod Ostrołęką.

Próby powstańcze na Litwie, Białorusi, Ukrainie i Wołyniu w połowie 1831 zakończyły się niepowodzeniem. Różne projekty rozwiązania kwestii chłopskiej utknęły w sejmie i nie uchwalono żadnych zmian; mimo złej sytuacji nawoływanie liberałów ziemiańskich do oczynszowania oraz lewicy Towarzystwa Patriotycznego — do uwłaszczenia chłopów (z odszkodowaniem dla ziemian) nie znalazły poparcia wśród konserwatywnej większości sejmowej; w ten sposób przekreślono szansę pozyskania chłopów dla obrony kraju i przekształcenia powstania w wojnę ludową. Tymczasem I.F. Paskiewicz (dowódca wojsk rosyjskich po śmierci Dybicza) przekroczył ze swą armią dolną Wisłę (21 VII) i od zachodu zbliżał się ku Warszawie. Niepowodzenia i nieudolność dowództwa naczelnego pogłębiły niezadowolenie ludu warszawskiego; 15 VIII, w trakcie inspirowanych przez Towarzystwo Patriotyczne rozruchów, wdarto się do więzień i powieszono kilkudziesięciu aresztowanych szpiegów i generałów podejrzanych o zdradę. J.S. Krukowiecki, nowy prezes rządu (od 17 VIII), był zwolennikiem kapitulacji. W pierwszym dniu szturmu na Warszawę (6 IX) padła — mimo bohaterskiej obrony — umocniona Wola (śmierć generała J.L. Sowińskiego); 7/8 IX kapitulowała Warszawa. Większość walczącego jeszcze wojska polskiego (wódz naczelny — generał M. Rybiński) oraz cywilne kierownictwo powstania przekroczyły granicę pruską i udały się na emigrację (Wielka Emigracja). Ostatnie kapitulowały twierdze Modlin (9 X) i Zamość (21 X). Następstwem klęski powstania listopadowego było ograniczenie autonomii Królestwa Polskiego i wzmożony ucisk narodu polskiego we wszystkich zaborach. Powstanie listopadowe przekreśliło możliwość interwencji rosyjskiej w Belgii i Francji. Liberalne i postępowe koła w Niemczech, Szwajcarii i Francji witały wychodźców polskich jako szermierzy wolności.
Program przebiegu uroczystości, które odbędą się w Warszawie-Rembertowie prezentujemy w na stronie Kalendarium.
(http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/powstanie-listopadowe)

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *